Chế độ ăn uống phương Tây có thể ảnh hưởng đến tình trạng viêm ruột, dẫn đến các bệnh mãn tính
Một đánh giá gần đây đã nêu bật tác động của chế độ ăn uống phương Tây lên hệ vi sinh vật đường ruột và tác động tiếp theo của sự mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột - khi quần thể vi khuẩn trong cơ thể mất cân bằng - đối với nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
Các nhà nghiên cứu Ý đã công bố một bài đánh giá nghiên cứu về vấn đề này trên tạp chí Best Practice & Research Clinical Gastroenterology, nhấn mạnh tác động của chế độ ăn uống đến nguy cơ mắc các bệnh bao gồm bệnh viêm ruột (IBD) và bệnh Alzheimer.
Trong bài báo, họ xem xét vai trò của một số loại vi khuẩn nhất định trong ruột và cách một số chế độ ăn uống nhất định có thể ảnh hưởng đến chúng.
Chế độ ăn uống phương Tây chính xác là gì?
Các tác giả đánh giá chỉ ra rằng mặc dù chế độ ăn uống phương Tây không được định nghĩa rõ ràng, nhưng trong trường hợp này, chế độ ăn này được mô tả là ít chất xơ, vitamin, khoáng chất và các phân tử có nguồn gốc từ thực vật, chẳng hạn như chất chống oxy hóa.
Chế độ ăn này cũng chứa ít trái cây và rau quả chưa qua chế biến, ngũ cốc nguyên hạt, sản phẩm từ động vật ăn cỏ, cá, các loại hạt và hạt giống.
Thay vào đó, chế độ ăn uống phương Tây, như đã mô tả, có quá nhiều chất béo bão hòa, ngũ cốc tinh chế, đường, rượu, thịt chế biến và thịt đỏ, các sản phẩm từ động vật được nuôi theo phương pháp thông thường, các sản phẩm từ sữa có nhiều chất béo và muối.
Theo các tác giả đánh giá, chế độ ăn uống phương Tây cũng có lượng lớn thực phẩm và đồ uống siêu chế biến. Đối với nghiên cứu hiện tại, họ đã so sánh và đối chiếu chế độ ăn này với chế độ ăn Địa Trung Hải, chế độ ăn mà họ tuyên bố là có lượng thực phẩm chế biến thấp hơn và lượng trái cây, rau và protein thực vật cao hơn, cùng với các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng khác có nguồn gốc thực vật.
Chế độ ăn uống ảnh hưởng đến niêm mạc ruột như thế nào
Các tác giả đánh giá đã nêu bật vai trò của một số loại vi khuẩn nhất định trong niêm mạc ruột — ví dụ, Akkermansia muciniphila và Faecalibacterium prausnitzii, hai loại vi khuẩn liên quan đến khối lượng cơ nạc lớn hơn, đều đóng vai trò trong việc duy trì niêm mạc ruột. Các vi khuẩn Bacteroides vulgatus và Bacteroides dorei cũng đóng vai trò trong việc duy trì niêm mạc ruột.
Chế độ ăn nhiều chất béo, đặc biệt là chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, đã được chứng minh là có tác động tiêu cực đến mức độ Akkermansia muciniphila và các loài Bacteroides (vi khuẩn ) có trong ruột.
Chế độ ăn ít chất xơ dường như làm giảm sản xuất axit béo chuỗi ngắn, vốn rất quan trọng cho việc sản xuất chất nhầy, cũng như cản trở quá trình điều hòa tế bào T (là một loại bạch cầu thuộc dòng tế bào lympho, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch đáp ứng của cơ thể) và một số chức năng miễn dịch khác.
Chế độ ăn uống ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch như thế nào
Các nhóm Clostridia IV, XIVa và XVIII đóng vai trò trong việc điều hòa tế bào T, một loại tế bào miễn dịch trong ruột. Bifidobacteria cũng thúc đẩy sản xuất các cytokine chống viêm, cũng như hỗ trợ duy trì các vi nhung mao, có trách nhiệm hấp thụ trong ruột.
Bài đánh giá nhấn mạnh rằng chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa có liên quan đến lượng vi khuẩn Clostridiales và Bifidobacteria trong ruột thấp hơn. Các tác giả bài đánh giá lưu ý rằng các chất phụ gia như chất tạo ngọt nhân tạo cũng có liên quan đến việc làm giảm lượng Bifidobacteria.
Chế độ ăn ảnh hưởng đến bệnh viêm ruột như thế nào
Ăn đồ ăn nhanh nhiều hơn một lần một tuần có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc IBD. Theo đánh giá, thói quen ăn uống kém này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm loét đại tràng lên 43% và bệnh Crohn (là một loại bệnh viêm ruột) lên 27%.
Tương tự như vậy, các tác giả bài đánh giá lưu ý rằng việc tiêu thụ nhiều thịt và cá đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ mắc IBD, nhưng việc tiêu thụ trứng và sữa thì không.
Cuối cùng, bài đánh giá phát hiện ra rằng lượng thịt đỏ, thực phẩm siêu chế biến, đường và chất béo bão hòa cao có thể là yếu tố rủi ro gây IBD, cũng như làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích (IBS).
Tác động của chế độ ăn đến sức khỏe não bộ
Các nghiên cứu trên mô hình chuột đã chỉ ra rằng chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và nhiều đường có liên quan đến nhận thức thấp hơn.
Các chế phẩm tiền vi khuẩn (các sản phẩm chứa chất xơ ) và men vi sinh đã cho thấy một số tiềm năng ban đầu trong việc cải thiện một số triệu chứng của bệnh Parkinson và có một số bằng chứng cho thấy một số loài vi khuẩn có nồng độ thấp hơn ở những người mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng.
Tuy nhiên, cần có nghiên cứu sâu hơn để xác nhận những phát hiện này.
Thúc đẩy béo phì hoặc thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột
Các tác giả bài đánh giá đã phân tích các nghiên cứu liên kết hội chứng chuyển hóa và bệnh tiểu đường loại 2 với chứng loạn khuẩn đường ruột. Họ đề xuất rằng tình trạng rối loạn hàng rào ruột làm tăng tình trạng viêm, có thể dẫn đến các tình trạng mãn tính và xu hướng tích mỡ, đây là tiền thân chính dẫn đến sự phát triển của bệnh tiểu đường loại 2.
Mặc dù đánh giá này không xác định được nguyên nhân, nhưng các tác giả cho rằng mối liên hệ giữa chế độ ăn uống phương Tây và hội chứng chuyển hóa có thể được giải thích bằng cả tác động trực tiếp của chất lượng dinh dưỡng kém trong chế độ ăn uống đối với tình trạng viêm toàn thân và béo phì và cả những thay đổi do hệ vi sinh vật đường ruột gây ra khi tiêu thụ những thực phẩm này, gián tiếp góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe này.
Hasan Zaki, Tiến sĩ, phó giáo sư tại Trường Y khoa Tây Nam UT, người nghiên cứu các cơ chế phân tử của các rối loạn viêm và không tham gia vào nghiên cứu này, đã nói rằng sự thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột có thể là một cơ chế riêng biệt hỗ trợ sự phát triển của một số bệnh mãn tính.
Ông lưu ý: “Trước đây, người ta cho rằng trong chế độ ăn nhiều chất béo và đường có hại cho sức khỏe của chúng ta, vì chúng làm thay đổi trực tiếp quá trình trao đổi chất của cơ thể chúng ta. Kiểu chế độ ăn này giúp làm tăng mức cholesterol trong máu và cuối cùng là có hại cho sức khỏe vì cholesterol dẫn đến bệnh tim và nhiều biến chứng khác. Và hậu quả là bệnh tiểu đường và rối loạn chuyển hóa phát triển. Nhưng có rất nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn không chỉ làm thay đổi quá trình trao đổi chất mà còn làm thay đổi thành phần hệ vi sinh vật đường ruột.”
Đánh giá này hữu ích trong việc giúp chúng ta hiểu rằng mặc dù có nhiều mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột và một số trạng thái bệnh nhất định, nhưng Zaki cảnh báo rằng: "chúng ta không biết chính xác loại vi khuẩn cụ thể nào hoặc thành phần cụ thể nào hoặc sản phẩm trao đổi chất nào của chúng chịu trách nhiệm."