Thay thế thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn uống làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2
Một nghiên cứu mới do các nhà nghiên cứu tại Đại học Cao đẳng London dẫn đầu cho thấy những người ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn, nhưng có thể giảm nguy cơ này bằng cách thay vào đó tiêu thụ ít thực phẩm chế biến hơn.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí The Lancet Regional Health - Europe hợp tác với các chuyên gia tại Đại học Cambridge và Đại học Hoàng gia London, đã điều tra mối quan hệ giữa mức độ chế biến thực phẩm và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bao gồm loại thực phẩm siêu chế biến nào có nguy cơ cao nhất.
Nhóm nghiên cứu đã phân tích lượng thực phẩm siêu chế biến tiêu thụ và kết quả sức khỏe của 311.892 cá nhân từ tám quốc gia châu Âu trong trung bình 10,9 năm, trong thời gian đó có 14.236 người mắc bệnh tiểu đường loại 2.
Họ phát hiện ra rằng cứ tăng 10% lượng thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn uống của một người thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 tăng 17%, nhưng nguy cơ này có thể giảm xuống bằng cách thay vào đó tiêu thụ thực phẩm ít chế biến hơn.
Các nhóm thực phẩm siêu chế biến có nguy cơ cao nhất là các loại bánh snack mặn, các sản phẩm có nguồn gốc động vật như thịt chế biến, thức ăn chế biến sẵn, đồ uống có đường và chất tạo ngọt nhân tạo, cho thấy cần đặc biệt chú ý đến những thực phẩm này để giúp giải quyết tình trạng sức khỏe kém.
Mức độ chế biến trong thực phẩm thường được đánh giá bằng cách sử dụng phân loại Nova, phân chia thực phẩm thành bốn nhóm: thực phẩm chưa chế biến hoặc chế biến tối thiểu như trứng, sữa và trái cây; thành phần thực phẩm đã qua chế biến như muối, bơ và dầu; thực phẩm chế biến như cá đóng hộp, bia và phô mai; và thực phẩm siêu chế biến như các món ăn hỗn hợp ăn liền/hâm nóng, snack mặn, đồ ngọt và món tráng miệng.
Nguyên nhân chính xác của mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và bệnh tiểu đường loại 2 vẫn chưa được xác nhận, mặc dù một số yếu tố được cho là có liên quan bao gồm tiêu thụ quá mức và tăng cân. Trong một nghiên cứu trước đây, được hỗ trợ bởi phân tích mới trong nghiên cứu này, lượng mỡ cơ thể tăng chiếm khoảng một nửa mối liên hệ.
Samuel Dicken, tác giả đầu tiên của nghiên cứu từ Khoa Y của Đại Học Cao đẳng London, cho biết: "Chúng tôi biết rằng thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến nguy cơ mắc một số bệnh nhất định như bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn. Đúng như dự đoán, những phát hiện của chúng tôi xác nhận mối liên hệ này và cho thấy cứ tăng 10% lượng thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn uống thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 lại tăng đáng kể.”
"Hầu hết các nghiên cứu cho đến nay chỉ xem xét thực phẩm siêu chế biến nói chung, nhưng chúng tôi cũng nghi ngờ rằng có thể có những rủi ro khác nhau liên quan đến các loại thực phẩm siêu chế biến khác nhau và rủi ro của các nhóm chế biến khác vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Phân tích của chúng tôi tiến xa hơn một bước so với các nghiên cứu trước đây, bằng cách xem xét cả bốn nhóm chế biến trong phân loại Nova để đánh giá tác động đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 khi chúng tôi thay thế thực phẩm siêu chế biến bằng thực phẩm ít chế biến hơn, cũng như xem xét chín nhóm phụ thực phẩm siêu chế biến.”
"Tin tốt là việc thay thế thực phẩm siêu chế biến bằng thực phẩm ít chế biến hơn có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2."
Trong nghiên cứu, các nhà nghiên cứu từ Đại học Cao đẳng London đã phân tích dữ liệu từ nghiên cứu EPIC, nghiên cứu này đã điều tra mối quan hệ giữa chế độ ăn uống, lối sống và các yếu tố môi trường, cũng như tỷ lệ mắc các bệnh mãn tính ở hơn nửa triệu người châu Âu theo thời gian. Phân tích dữ liệu bổ sung đã được thực hiện để chia thực phẩm siêu chế biến thành chín nhóm nhỏ (1: Bánh mì, bánh quy và ngũ cốc ăn sáng; 2: Nước sốt, đồ phết và gia vị; 3: Đồ ngọt và món tráng miệng; 4: Các loại snack mặn; 5: Các lựa chọn thay thế từ thực vật; 6: Các sản phẩm từ động vật; 7: Các món ăn hỗn hợp ăn liền/hâm nóng; 8: Đồ uống có đường và cồn; 9: Các loại thực phẩm siêu chế biến khác) nhằm hiểu rõ hơn về cách chế biến ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.
Bên cạnh việc phân tích cách ăn thực phẩm siêu chế biến ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 của một người, các nhà nghiên cứu đã thực hiện mô hình thay thế trên dữ liệu để xem xét về mặt lý thuyết, việc thay thế một nhóm thực phẩm Nova bằng một nhóm thực phẩm khác sẽ ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 như thế nào.
Kết quả cho thấy việc thay thế 10% thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn bằng 10% thực phẩm chế biến tối thiểu /thành phần thực phẩm đã qua chế biến làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 xuống 14%.
Thay thế 10% thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn bằng 10% thực phẩm chế biến làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường xuống 18%. Các tác giả cho biết điều này có thể là do thực tế là 30-50% lượng thực phẩm chế biến tiêu thụ trong nghiên cứu này đến từ bia và rượu vang, vốn có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 thấp hơn trong một nghiên cứu EPIC trước đây. Thực phẩm chế biến cũng bao gồm các loại hạt mặn, bánh mì thủ công, trái cây và rau củ bảo quản.
Phân tích chín nhóm phụ thực phẩm siêu chế biến cho thấy snack mặn, sản phẩm từ động vật, bữa ăn chế biến sẵn và đồ uống có đường và chất tạo ngọt nhân tạo có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn.
Tỷ lệ cao các loại thực phẩm kém lành mạnh này góp phần vào nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 nói chung. Trong số 25% người tiêu dùng thực phẩm siêu chế biến hàng đầu, nơi thực phẩm siêu chế biến chiếm 23,5% trong tổng chế độ ăn uống của họ, riêng đồ uống có đường chiếm gần 40% lượng thực phẩm siêu chế biến tiêu thụ và 9% trong tổng chế độ ăn uống của họ.
Tuy nhiên, bánh mì, bánh quy và ngũ cốc ăn sáng, đồ ngọt và món tráng miệng thực phẩm siêu chế biến, và các loại thực phẩm thay thế từ thực vật có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 thấp hơn.
Giáo sư Rachel Batterham, tác giả chính của nghiên cứu từ Khoa Y Đại học Cao đẳng London, cho biết: "Phân tích nhóm thực phẩm siêu chế biến trong nghiên cứu này đã tiết lộ và xác nhận rằng không phải tất cả các loại thực phẩm được phân loại là thực phẩm siêu chế biến đều giống nhau về mặt rủi ro sức khỏe liên quan đến chúng. Ví dụ, bánh mì và ngũ cốc là thực phẩm chính trong chế độ ăn uống của nhiều người. Dựa trên kết quả của chúng tôi, tôi nghĩ chúng ta nên đối xử với chúng khác với snack mặn hoặc đồ uống có đường về mặt lời khuyên về chế độ ăn uống mà chúng tôi đưa ra."
Các tác giả cho biết, do bản chất quan sát của nghiên cứu, nghiên cứu này chỉ có thể đo lường mối liên hệ chứ không phải tác động nhân quả.
Nhóm nghiên cứu Đại học Cao đẳng London hiện đang tiến hành một thử nghiệm để đánh giá tác động của chế độ ăn thực phẩm siêu chế biến so với chế độ ăn chế biến tối thiểu với việc đáp ứng hướng dẫn về chế độ ăn uống lành mạnh, điều này sẽ làm rõ hơn kết quả của nghiên cứu này. Kết quả của thử nghiệm này dự kiến sẽ được công bố vào năm 2025.
Vào năm 2023, Ủy ban cố vấn khoa học về dinh dưỡng của Vương quốc Anh đã xem xét các bằng chứng khoa học có sẵn về thực phẩm siêu chế biến và công bố một báo cáo nêu rằng việc tăng tiêu thụ thực phẩm chế biến, đặc biệt là thực phẩm siêu chế biến, có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như béo phì, các bệnh mãn tính như tiểu đường loại 2 và trầm cảm. Báo cáo cũng nhấn mạnh nhu cầu nghiên cứu thêm để hiểu nguyên nhân của những mối liên hệ này.
Giáo sư Marc Gunter, tác giả của nghiên cứu từ Đại học Cao đẳng London và là một trong những điều phối viên của nghiên cứu EPIC, cho biết: "Những phát hiện từ nghiên cứu này bổ sung vào khối lượng nghiên cứu ngày càng tăng liên kết việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến với nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính cao hơn bao gồm béo phì, bệnh tim chuyển hóa và một số bệnh ung thư. Mặc dù một nghiên cứu như vậy không thể xác định mối quan hệ nhân quả, nhưng nó cho thấy rằng việc giảm tiêu thụ một số thực phẩm siêu chế biến và thay thế chúng bằng thực phẩm nguyên chất, chưa qua chế biến có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2. Hiện cần có thêm nghiên cứu để hiểu các cơ chế và các con đường nhân quả tiềm ẩn."