Vắc-xin COVID-19 hoạt động như thế nào?

Vắc-xin COVID-19 hoạt động như thế nào?

Vắc-xin COVID-19 hoạt động bằng cách đưa vào hệ thống miễn dịch dạng bất hoạt của virus SARS-CoV-2 hoặc một phần của nó. Điều này không gây ra COVID-19 nhưng trang bị cho cơ thể để chống lại sự lây nhiễm virus trong tương lai.

Tất cả các loại vắc-xin đều hoạt động bằng cách huấn luyện hệ thống miễn dịch đáp ứng với sự lây nhiễm trong tương lai. Vắc-xin hoàn toàn an toàn đối với đa số những người được tiêm và chúng không gây bệnh.

Có 12 loại vắc-xin phòng COVID-19 được phép sử dụng ở nhiều nơi khác nhau trên thế giới.

Những loại vắc-xin khác nhau

Mặc dù tất cả vắc-xin COVID-19 đang được sử dụng trên khắp thế giới đều nhằm một mục tiêu là phòng COVID-19 - chúng sử dụng các công nghệ vắc-xin khác nhau.

Một số vắc-xin dựa trên toàn bộ virus SARS-CoV-2, những vắc-xin khác chỉ sử dụng các bộ phận của virus này và một số vắc-xin không sử dụng bất kỳ vật liệu nào có nguồn gốc trực tiếp từ vi-rút.

1. Vắc-xin mRNA

Vắc-xin COVID-19 mRNA mà BioNTech-Pfizer và Moderna đã phát triển là vắc-xin mRNA đầu tiên được phép sử dụng cho con người ngoài các thử nghiệm lâm sàng. Tuy nhiên, công nghệ này không phải là mới.

Các nhà khoa học đã nghiên cứu các vắc-xin mRNA cho các bệnh truyền nhiễm và ung thư trong nhiều năm.

Vắc-xin mRNA không chứa bất kỳ phần nào của virus SARS-CoV-2. Thay vào đó, chúng mang một đoạn RNA thông tin, được tổng hợp hóa học chứa thông tin cần thiết cho các tế bào của chúng ta để tạo ra protein gai của SARS-CoV-2.

Tế bào của chúng ta tạo ra protein này và trình bày nó với hệ thống miễn dịch của chúng ta, hệ thống này phản ứng bằng cách tạo ra các kháng thể và phát triển khả năng miễn dịch lâu dài hơn dưới dạng phản ứng của tế bào T và tế bào B.

Không thể nhiễm bệnh COVID-19 khi tiêm vắc-xin mRNA vì nó không mang theo các hướng dẫn cần thiết để tạo ra toàn bộ Coronavirus.

2. Vắc-xin vector

Giống như vắc-xin mRNA, vắc-xin vector cũng không chứa toàn bộ virus SARS-CoV-2. Họ sử dụng một loại virus vô hại để cung cấp gen cho phép tế bào của chúng ta tạo ra protein gai.

Các vắc-xin COVID-19 của Oxford-AstraZeneca, Sputnik V và Johnson & Johnson đều là vắc-xin dựa trên virus vector sử dụng các adenovirus (virus cảm lạnh thông thường) khác nhau làm hệ thống phân phối, hoặc vector. Có nhiều loại adenovirus khác nhau có thể lây nhiễm cho các loài khác nhau.

Cả 3 loại vắc-xin này đều chứa gen của protein gai và cung cấp gen này vào các tế bào sau khi tiêm. Sau đó, các tế bào tạo ra protein gai và trình bày nó với hệ thống miễn dịch của chúng ta.

Cũng như vắc-xin mRNA, vắc-xin vector không mang thông tin cần thiết cho tế bào của chúng ta để tạo ra toàn bộ virus SARS-CoV-2. Do đó, chúng không thể gây ra COVID-19.

3. Vắc-xin tiểu thể (subunit)

Giống như vắc-xin mRNA và vector, vắc-xin tiểu thể chỉ sử dụng một phần của virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, thay vì cung cấp cho các tế bào của chúng ta mã di truyền cần thiết để tạo ra một protein virus, vắc-xin tiểu thể cung cấp protein trực tiếp.

Vắc-xin COVID-19 Novavax là vắc-xin tiểu thể. Các nhà khoa học đã sản xuất một lượng lớn protein gai của SARS-CoV-2 trong phòng thí nghiệm cho loại vắc-xin thử nghiệm này. Novavax sử dụng tế bào côn trùng để phát triển những protein này trước khi tinh chế chúng. Các protein được tinh chế sau đó sẽ tạo thành các hạt nano.

Bản các hạt nano protein có thể không tạo ra phản ứng miễn dịch đủ mạnh, vì vậy Novavax thêm chất bổ trợ. Đây là một chất hóa học có tác dụng kích thích hệ thống miễn dịch.

Các vắc-xin tiểu thể không mang đủ vật chất virus để tạo ra toàn bộ virus SARS-CoV-2. Do đó, chúng không thể gây ra COVID-19.

4. Vắc-xin bất hoạt

Không giống như vắc-xin mRNA, vectơ và tiểu thểị, vắc-xin bất hoạt chứa toàn bộ virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, virus được biến đổi về mặt hóa học để làm bất hoạt nó, có nghĩa là nó không thể gây bệnh.

Sinovac, Sinopharm và Bharat Biotech đều sử dụng một hóa chất gọi là beta-propiolactone để bất hoạt virus SARS-CoV-2 trong vắc-xin của họ. Hóa chất này sửa đổi vật chất di truyền của vi rút.

Vắc-xin bất hoạt không thể gây ra COVID-19, vì virus không thể tạo bản sao của chính nó.

Loại vắc-xin này không tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh như một số loại vắc-xin khác và khả năng miễn dịch có thể không lâu dài. Sinovac, Sinopharm và Bharat Biotech sử dụng chất bổ trợ trong vắc-xin COVID-19 của họ để tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn.

Để cung cấp khả năng miễn dịch COVID-19 về lâu dài, có thể cần phải tiêm nhắc lại sau khi tiêm vắc-xin bất hoạt.

Hiệu quả và tác dụng phụ

Tất cả các vắc-xin thử nghiệm đều trải qua quá trình kiểm tra nghiêm ngặt trong các nghiên cứu tiền lâm sàng và thử nghiệm lâm sàng. Chúng được thiết kế để đánh giá tính an toàn của vắc-xin và hiệu quả của nó trong việc ngăn ngừa bệnh tật.

Các nhà khoa học đo lường mức độ an toàn của vắc-xin bằng cách theo dõi các phản ứng phụ ở những người tham gia thử nghiệm.

Bằng cách xem xét có bao nhiêu người phát triển các phản ứng phụ trong nhóm dùng vắc-xin thử nghiệm và so sánh điều này với nhóm dùng giả dược, họ có thể xác định mức độ an toàn của một ứng viên vắc-xin.

Điều này cũng cho phép họ thu thập dữ liệu về khả năng gặp các phản ứng phụ ở những người được tiêm vắc-xin.

Ví dụ, 84,7% số người được tiêm vắc-xin Pfizer-BioNTech COVID-19 trong các thử nghiệm lâm sàng đã báo cáo ít nhất một tác dụng phụ tại chỗ tiêm.

Tác dụng phụ phổ biến nhất là đau với 83,1% người tham gia từ 18–55 tuổi và 71,1% người từ 55 tuổi trở lên báo cáo.

Trong một thử nghiệm lâm sàng, các nhà khoa học cũng tìm ra cách hoạt động của một loại vắc-xin thử nghiệm. Họ làm điều này bằng cách so sánh số người trong nhóm điều trị phát triển bệnh so với số người trong nhóm giả dược phát triển bệnh.

Đây được gọi là hiệu quả của vắc-xin, và nó mô tả tỷ lệ phần trăm giảm nguy cơ nhiễm bệnh trong thử nghiệm lâm sàng.

Các nhà nghiên cứu đã báo cáo hiệu quả của vắc-xin COVID-19 của Moderna là 94,1%.

Tóm lại

Khi vắc-xin COVID-19 đang dần được tung ra trên toàn cầu, nhiều ứng cử viên vắc-xin khác vẫn đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng. Trong vài tháng tới, nhiều khả năng sẽ có thêm một số loại vắc-xin được cấp phép sử dụng.

Mặc dù có sự khác biệt về hiệu quả giữa các loại vắc-xin mà các nhà khoa học đã báo cáo dựa trên dữ liệu thử nghiệm lâm sàng, tất cả các loại vắc-xin được cấp phép đều đã trải qua quá trình kiểm tra an toàn nghiêm ngặt.

Khi một số lượng đáng kể người dân trên toàn cầu nhận được vắc-xin COVID-19, các nhà khoa học sẽ có thể xác định chính xác hơn mức độ hiệu quả của từng loại vắc-xin và số người gặp tác dụng phụ.

Theo Medical News Today